Tilburg, een gedeeld slavernijverleden?

Een verhaal uit 'De kleine zwarte lord', een optreden van een 'Mama Verhalenkoor', een gezamenlijk eten en een theaterstuk van 'Rebelse Vrouwen'. Dat alles stond op het programma dat Dineke Stam organiseerde vanuit Peerke Donders Paviljoen waaraan (voornamelijk) vrouwen deelnamen uit Tilburg, Rotterdam, Schiedam en Amsterdam. De tentoonstelling in het Tilburgse Museum voor Naastenliefde was het uitgangspunt: Zielenzorg & Zielenmoord Een gedeeld slavernijverleden?

De middag begon met een voorlezing van Rihana Jamaludin uit haar roman 'De Zwarte Lord'. Deze in Tilburg wonende Surinaamse schrijfster werd aan het eind van het jaar 1959 geboren. Zij was oudste van vier kinderen in het gezin van huisarts Jamaludin. Haar moeder was Javaans-katholiek maar bekeerde zich tot de Islam toen ze met een Hindoestaanse man trouwde. Na een jarenlange verkering en toen Rihana op komst was kwam de toestemming voor dit gemengde huwelijk. Op Rihana's website - in  ALTO BIO - SURINAME en IK - beschrijft zij hoe 'Hollands' zij opgroeide in de jaren zestig in Suriname. Voor de niet-Surinamers een eye-opener om te zien hoe vreemd eigenlijk dat ze daar in het verre westen moesten leren over de Hollandse Hoekse en Kabeljauwse twisten!

Een tweede 'parel' 'die bij Peerke Donders Paviljoen werd gedeeld was het optreden van het Mama Verhalenkoor. Tilburg blijkt naast Den Haag als enige in Nederland te beschikken over dit bijzondere koor waaraan uitsluitend vrouwen deelnemen. Op basis van eigen geschreven verhalen worden liedjes gecomponeerd die vervolgens bij optredens naar voren worden gebracht. Zo zijn er liederen over vrijheid en over de kracht van vrouwen. Of dromen die gezamenlijk gedeeld worden en in sommige gevallen gerealiseerd. Zoals het atelier dat één van de vrouwen graag wilde opzetten: een werkplek waar ze kleding kan vermaken of werken met textiel en afvalmateriaal. Deze 'kleurrijke mama's' zoals ze zichzelf noemen, werden begeleid door de Tilburgse zangeres Lizet van Beek. Na dit optreden zongen de Amsterdammers, Rotterdammers en Tilburgers nog samen enkele liederen. Ontroerend, maar ook sterk! Zang bindt ons allemaal!

Nog meer vrouwenpower en gedeeldheid van verleden en heden zagen we in de Studiozaal van Theaters Tilburg: Rebelse vrouwen. Drie vrouwen stappen vanuit het verleden naar het heden waarin zij een vierde ontmoeten die meent in een andere tijd te leven. Maar de gedwongen arbeid op de plantages blijkt vergelijkbaar met de prostitutie en de macht van een slavenbezitter met die van een pooier. Of het brandmerkteken van de slaven als symbool van bezit van de West-Indische Compagnie. In hoeverre is een tatoeage met 'Steve For ever yours' vergelijkbaar? Het in verwachting raken van een kind van de 'sjon' en gedwongen abortussen ... Kunnen we dat wel als 'verleden tijd' beschouwen? Tijdsoverschrijdend bleek ook hier weer de gezamenlijke kracht van de vrouwen: rebellie!

Nederland - Suriname, Tilburgers, Rotterdammers, Schiedammers en Amsterdammers ... uit deze bijzondere middag bij Peerke Donders Paviljoen bleek maar weer hoe graag we niet alleen het verleden delen maar ook vandaag de dag. Het heftige slavernijverleden als gedeelde smart levert met inspanning van velen tot gedeelde kracht!

Twee brieven uit Coronie Suriname op 16 april 1884

Kerk Burnside Coronie Suriname

Op 16 april 1884 schreef Peerke Donders twee brieven vanuit Coronie, Suriname. De eerste aan zijn Tilburgse neef Michiel Cornelis van den Brekel (1814-1892) en de tweede aan frater superior-generaal Franciscus Salesius de Beer van de Congregatie van de Fraters van Tilburg. Hieronder lezen we enkele fragmenten uit beide brieven:

 Zeer Geachte Neef!

…Wat uw lichaamsgebrek (de neef van Peerke Donders was gehandicapt en kon, volgens rector M. Zwijsen te Grave, alleen maar met behulp van een stok lopen) en uwen hoogen ouderdom en gebrek betreft, troost U, wijl de Zaligmaker vrijwillig uit liefde tot ons arm is geworden, arm heeft geleefd en zeer arm is gestorven. En Hij zelf heeft verklaard: Zalig zijn de armen van Geest: want het rijk des Hemels behoort hun toe. Verdraag dus uwen behoeftigen toestand met geduld uit liefde tot God en dan zult gij hierna rijk zijn in den Hemel. …
Ik ben nu op Coronie aan de Zeekust werkzaam, alwaar (wij) 3 kerken te bedienen hebben met onze 2 Paters; onze parochie strekt zich 4½ uur ver uit. Iederen Zondag moeten wij, dan de een, dan de andere, naar de kerk te Burnside, 2½ uur van de Pastorie, de H. Mis zingen, preken biecht horen en cathegismus doen, dus werk genoeg; doch zolang de goede God mij de gezondheid en krachten schenkt, wil ik graag aan de zaligheid der zielen blijven arbeiden.

 Zeer Eerw. en Zeer Geachte Vriend!

… Ik heb wel mijn pensioen op verlangen en verzoek van Monseigneur aangevraagd en verkregen, doch niet om van de bediening en werkzaamheden ontslagen te zijn, want ik kan door Gods goedheid nog goed werken, hoewel ik dit jaar 75 word. Ik kan den goeden God niet genoeg danken, dat Hij mij gezondheid en sterkte verleent om aan het heil der zielen te kunnen arbeiden. Na 14 jaren in de stad Paramaribo en op Plantagies gearbeid te hebben, ben ik naar Coppename, het Leprosen-Etablissement Batavia, gezonden, waar ik over de 26 jaren verbleef. Eindelijk ben ik nu op Coronie aan de Zeekant.
… Onze Pastorie ligt zowat in het midden genaamd Mary’s hoop, vroeger plantagie. Alle Zondagen gaat een van ons beiden, Pater Romme of ik, naar Plantage Burnside, … De 3de kerk op Plantage Welgelegen is 2 uur van de Pastorie, waar wij in de week de diensten moeten doen. Zoals UZEerw. ziet, heb ik mijn pensioen niet genomen om ledig te zijn en uit te rusten, maar om te werken aan de zaligheid der zielen (zo duur vrijgekogt). So lang als de goede God mij de gezondheid en krachten schenkt.

P. Donders C.SS.R.

Fietsen naar Peerke - Verhaal uit het Paviljoen [2]

Een woensdagmiddag. Wijnand Broeders en zijn vrouw Ria fietsen van Drunen naar Peerke Donders. “Dat deze plek iets bijzonders uitstraalt, merkte ik aan de schooljeugd als ik hier in de goede week met ze kwam. Onder de indruk van de grote kruiswegbeelden, de kolossale bomen en het piepkleine huisje. Ze hadden overal oog en oor voor. Ook voor het monument van Lücker met afbeeldingen in reliëf die het leven van Peerke visualiseren.”

Wijnand denkt met plezier terug aan zijn tijd als leraar levensbeschouwing op een VMBO-school. Ieder jaar nam hij leerlingen van allerlei gezindten mee naar een moskee en naar Peerke Donders. Met z’n allen op de fiets. “In de klas vertelde ik eerst over Peerke’s eenvoudige komaf, zijn verlangen priester te worden en zijn werk voor de melaatsen. Daar kon de jeugd echt stil van worden.”

Voor Wijnand zelf is Peerke een voorbeeld. “Een mens tot veel in staat zonder er zelf beter van te worden. Je kunt je toch niet voorstellen je koffers te pakken om in een ander land vreemde mensen te gaan helpen? Om nooit meer terug te keren? Zo leven is niet iedereen gegeven. Dat noem je nou een roeping. Voor veel leerlingen was dat moeilijk te begrijpen. Ik maakte dan het kringetje kleiner en vroeg ‘wat zou je voor je moeder over hebben als ze jou nodig had?’ En ik kon ook roepen ‘hé, denk eens aan Peerke’ als zich in de klas iets voordeed.”

Wijnand voordat hij weer op de fiets stapt: “Je vraagt je weleens af ‘wat doe ik eigenlijk waar een ander wat aan heeft?’ Daarom vind ik de werken van barmhartigheid een goed onderdeel van de tentoonstelling, ze maken de wereld waarin wij leven actueel.”

Peerke, rebelse vrouwen en Tilburgse mama's

Ondanks dat de slavernij 150 jaar geleden is afgeschaft, is 'vrij zijn' helaas nog steeds niet overal vanzelfsprekend. Op verschillende manieren wordt er daarom nog stil gestaan bij vrijheid én onvrijheid.   

Muzikale performance

Op 27 april aanstaande staat het Mama VerhalenKoor om 16.30 uur in het Peerke Donders Paviljoen. Vanaf 16.00 uur is er eerst een rondleiding door Dineke Stam langs de tentoonstelling 'Zielenzorg & Zielenmoord, Peerke Donders en de slavernij'. Iedereen is van harte welkom.  Kom de 27e naar het koor luisteren én meezingen, want de dirigente zal een lied aan het publiek leren!

Het Mama Verhalenkoor uit Tilburg is een kleurrijke groep vrouwen met verschillende culturele achtergronden. Ze komen wekelijks bij elkaar om samen te zingen. Zij vertellen hun verhalen, die vervolgens op muziek worden gezet en samen worden ingestudeerd. De Mama’s hebben ook verschillende liedjes over ‘vrij zijn’. Door samenwerking met het Centrum Buitenlandse Vrouwen en het stedelijk centrum voor emancipatie Feniks zijn er inmiddels al zo'n 20 vrouwen lid van het koor. Het Mama Verhalenkoor heeft al verschillende keren hun liederen laten horen in Tilburg, zoals tijdens de Internationale Vrouwendag en de Dag van Herdenken.

Theatervoorstelling

Op diezelfde zaterdag 27 april staat in de studiozaal van Theaters Tilburg het gezelschap van het Bijlmer Parktheater & NiNsee. Ze voeren de theatervoorstelling ‘Rebelse vrouwen’ op over moedige vrouwen die zich hebben verzet tegen hun slavenleven.  

De jonge Afrikaanse Onise is slachtoffer geworden van vrouwenhandelaren. Zij dwingen haar voor hen te werken als prostituee. Uit pure wanhoop roept ze haar voorouders en plotseling staan er drie vrouwen voor haar. Het zijn geesten uit een ver verleden. Eeuwen geleden hebben deze vrouwen zelf in slavernij geleefd. Zij weten precies wat Onise meemaakt. Onise is geraakt door hun levensverhalen. Hoe ze door veerkracht, slimheid en geweld de plantages wisten te ontvluchten, hun meesters te misleidden of zelfs te vermoordden. Dit gaf hen voldoening, maar elke daad heeft zijn prijs... 

Zie voor de volledige tekst en het bestellen van kaartjes: http://www.theaterstilburg.nl/agenda/319/Rebelse_Vrouwen/Bijlmer_Parktheater_NiNsee/ 

Tentoonstelling

In het Peerke Donders Paviljoen is op dit moment de tijdelijke tentoonstelling 'Zielenzorg & Zielenmoord, Peerke Donders en de slavernij'. De tentoonstelling belicht de slavernij vanuit verschillende perspectieven:

Zielenzorg: Peerke Donders wilde in Suriname zoveel mogelijk mensen zijn geloof brengen. Hij wilde hen dopen, hun zielen winnen. Peerke betreurde de mishandeling van slaven: ‘Ongelukkig zij, die zich met het zweet en bloed van die arme slaven, die geen verdedigers vinden dan God, verrijken.’

Zielenmoord: Mensen uit Afrika waren tot slaaf gemaakt, beroofd van hun vrijheid, familie en bezittingen. Slavenhouders dwongen hen te werken op hout-, suiker-, koffie- en katoenplantages. ‘Ik had nooit gedroomd dat ik een stuk handel was’ schreef Harriet Jacobs in 1861 over haar leven als slavenkind.

De tentoonstelling is te bezichtigen tot 20 oktober 2013.